مرکز مراقبت های داروییPharmacy Care Center

ديابت بارداري چيست؟

ديابت بارداري وضعيتي است که در آن در طول دوران بارداري بدن قادر به توليد انسولين نيست .....

کمبود انسولين باعث افزايش سطوح قند خون از سطح نرمال مي شود. تشخيص و درمان زود هنگام اين مشکل که حدود  2 تا 10 درصد خانم هاي باردار را در دوران بارداري درگير مي­کند، به کاهش عوارض احتمالي ديابت کمک شاياني خواهد کرد. از سوي ديگر انجام تست ديابت در سال­هاي بعد براي خانمي که در دوران بارداري به ديابت مبتلا شده است ضروري به نظر مي­رسد چون در اين بيماران نسبت به سايرين احتمال بروز ديابت نوع  IIدر سال­هاي بعد بيشتر است .

زمان بروز ديابت بارداري

توصيه مي­کنيم تمام خانم ­هاي باردار از نظر بروز ديابت بارداري بررسي ­شوند زيرا اگر ديابت درمان نشود مي­تواند مشکلاتي را در حين زايمان براي مادر و جنين به وجود آورده و احتمال نياز به سزارين را افزايش دهد و از سوي ديگر احتمال ابتلا به فشار خون بارداري (پره اکلامپسي) هم مطرح مي شود.

 زمان انجام تست

معمولاً توصيه مي­شود تست بين هفته 24 تا 28 بارداري صورت گيرد و البته توجه و مراقبت در خانم­هايي که ريسک فاکتور دارند زودتر آغاز مي­شود. مهمترين ريسک فاکتورهايي که در اين زمينه مطرح است شامل چاقي، وجود قند در ادرار، سابقه بروز ديابت بارداري در حاملگي قبلي و سابقه خانوادگي قوي براي ديابت مي­ باشد .

نحوه انجام تست

تست دو بخشي: در روزي که مي­ خواهيد تست را انجام دهيد مي­ توانيد طبق برنامه معمول بخوريد و بياشاميد. به شما 50 گرم قند (گلوکز) در قالب آبميوه يا نوشابه مي­دهند و شما بايد تمام آنرا ظرف چند دقيقه مصرف کنيد. پس از 1 ساعت يک آزمايش خون براي تعيين ميزان قند خون از شما به عمل مي­آيد. اگر قند خون شما در اين آزمايش بيش از 140-130 ميلي گرم در هر دسي ليتر خون باشد اکثر پزشکان آن را ميزان بالا مي­دانند. اگر قند خون خيلي بالا باشد (بالاتر از 200 ميلي گرم در هر دسي ليتر خون) احتمال بروز ديابت بارداري براي شما قوياً مطرح خواهد بود. اگر اين تست مثبت شود تست ديگري براي اطمينان از ديابت بارداري شما انجام خواهد شد که در آن قند خون شما به صورت ناشتا (قبل از اينکه چيزي ميل کنيد) اندازه گيري مي­شود و سپس به شما يک نوشيدني حاوي 100 گرم قند گلوکز داده مي­شود. پس از 1 ساعت، 2 ساعت و 3 ساعت بعد از نوشيدن آن، قند خون شما مجدداً اندازه گيري مي­شود. اگر در 2 تا يا بيشتر از اين آزمايشات قند خون شما بالا باشد، شما به ديابت بارداري مبتلا هستيد .

 تست يک بخشي: در اين تست شما صبح ناشتا به آزمايشگاه مراجعه مي­کنيد و قند خون شما اندازه گيري مي­شود و سپس يک نوشيدني حاوي 75 گرم قند گلوکز به شما داده مي­شود و 1 ساعت بعد مجددا قند خون اندازه گيري مي­شود و گاهي اوقات ممکن است 2 ساعت بعد اندازه گيري شود (برخي پزشکان هم 1 ساعت بعد و هم 2 ساعت بعد قند را اندازه گيري مي­کنند) در اين حالت اگر يک بار يا بيشتر قند خون بالا نشان داده شود براي فرد ديابت بارداري تشخيص مي­دهند .

 درمان ديابت بارداري

اگر برايتان ديابت بارداري تشيخص داده شده است احتياج به تغييرات اساسي در برنامه رژيم غذايي خود، ميزان فعاليت فيزيکي و عادت­ هايتان خواهيد داشت که در اين زمينه مشورت با پزشک يا يک متخصص تغذيه بسيار مي­تواند کمک کننده باشد. هدف اصلي درمان در ديابت بارداري اين است که ريسک تولد يک نوزاد چاق (بيشتر از 4 کيلوگرم) را کاهش دهيم زيرا يک نوزاد درشت احتمال آسيب رساندن به مادر را حين زايمان در پي خواهد داشت و اينکه چون خروج آن از لگن مادر سخت مي­شود احتمال شکستگي استخواني و آسيب به اعصاب را براي نوزاد هم به دنبال خواهد داشت.

تغييرات در رژيم غذايي

براي اينکه بتوانيد در  رژيم غذايي خود تغييرات عمده­اي را ايجاد کنيد بايد با پزشک يا متخصصين تغذيه در اين زمينه مشورت کنيد اما در زير توصيه­­هاي کلي را در اين زمينه براي شما آورده­ايم :

آزمايش قند خون

در مورد نحوه پايش قند خون و استفاده از دستگاه­هاي کنترل قند خون آموزش­هاي لازم به شما داده خواهد شد. در ابتدا بايد هر روز 4 بار قند خون خود را اندازه بگيريد که شامل صبح ناشتا 1 ساعت قبل از صبحانه، ناهار و شام است. اگر قند خون شما بالا باشد بايد تا نرمال شدن آن اين تست­ها به صورت منظم انجام شود و زمانيکه نرمال شد ممکن است پزشک دفعات چک کردن قند خون را در روز کاهش دهد هرچند اين روند به صورت منظم در طول بارداري ادامه مي­يابد .

ورزش کردن

ورزش کردن در ديابت حاملگي کمک چنداني نمي­ کند. اگر از قبل ورزش مي­کرديد مي­ توانيد اين ورزش را در طول بارداري ادامه دهيد. هرچند ورزش کردن به صورت ملايم و سبک نه براي بارداري و نه ديابت مشکلي ايجاد نمي­ کند اما بهتراست راجع به دوز داروها و کنترل قند خون حين فعاليت ورزشي در بارداري با پزشک مشورت نماييد.

انسولين

حداقل 15% خانم­هاي بارداري که به ديابت حاملگي مبتلا مي­شوند به انسولين نياز خواهند داشت. انسولين دارويي است که هم قند خون را کاهش مي­دهد و هم مانع بروز عوارض ناشي از ديابت مي­شود. شما بايد انسولين را به صورت تزريقي استفاده کنيد چون مصرف خوراکي آن کمکي به شما نخواهد کرد. اگر انسولين دريافت مي­کنيد بايد حداقل 4 بار در روز قند خون خود را کنترل نماييد. بهترين کار اين است که در يک دفترچه قند خون روزانه و همچنين ميزان انسوليني که از طريق تزريقي مي­گيريد يادداشت نماييد. اين کار به محاسبه دوز مورد نياز داروي شما کمک مهمي مي­کند. انسولين بهترين و موثرترين داروي کنترل قند خون در دوران بارداري است که در اکثر موارد براي خانم­هاي بارداري که به ديابت حاملگي مبتلا مي­ شوند تجويز مي­گردد .

زايمان

اگر در طول دوران بارداري قند خون شما کنترل شده و به مشکل خاصي برنخورده باشيد زمان ايده ­آل براي زايمان مي­تواند هفته 40 و 39 بارداري باشد. اگر زايمان در زمان پيش بيني شده توسط پزشک صورت نگيرد بيمار بايد به صورت مرتب زير نظر پزشک متخصص باشد. اگر نوزاد اندازه طبيعي داشته باشد نيازي به سزارين نيست اما اگر نوزاد درشت باشد معمولاً سزارين صورت مي­گيرد چون روي خطرات و فوايد سزارين هنوز بحث زيادي مطرح مي­شود. اکثر پزشکان زايمان طبيعي را به سزارين ترجيح مي­ دهند.

توجهات پس از زايمان

پس از زايمان احتمالاً قند خون شما به حد طبيعي باز مي­گردد و نيازي به تزريق انسولين نخواهيد داشت. شما مي­توانيد به رژيم غذايي قبل از بارداري خود بازگرديد و بدون هيچ نگراني شيردهي را آغاز نماييد. بررسي سطح خون در روز پس از زايمان براي اطيمنان از طبيعي شدن سطوح قند خون ضروري است. هرچند خود حاملگي احتمال بروز ديابت را به دنبال ندارد ابتلا به ديابت نوع  II در سال­هاي بعد را به دنبال خواهد داشت. هنگامي که پس از زايمان قند خون شما طبيعي شد بايد تا 6 هفته پس از زايمان براي کنترل سطوح قند خون اقدام کنید و تحت نظر پزشک باشيد.

ابتلا به ديابت حاملگي در بارداري­هاي بعدي

يک سوم تا دو سوم خانم­هايي که به ديابت حاملگي مبتلا مي­شوند در بارداري­هاي بعدي هم احتمال ابتلا را خواهند داشت.

ريسک ابتلا به ديابت نوع  II

خانم­هايي که به ديابت بارداري مبتلا مي­شوند احتمال ابتلا به ديابت نوع  II در سال­هاي بعد براي آنها قوياً مطرح است بخصوص اگر ريسک فاکتورهاي ديگري مثل چاقي و سابقه خانوادگي ابتلا به ديابت نوع  II را داشته باشند، ريسک بروز ديابت نوع  II بالاتري دارند. به همين علت پزشکان توصيه مي­کنند اين خانم­ها بخصوص اگر چاق هستند يا افزايش وزن دارند هر 3 ماه يکبار تست ديابت را انجام دهند.